سرخس ها،گیاهان اولیه ای هستند که ساختارهای برگ مانند همیشه سبز یا خزان داری به نام فروند تولید میکنند.این گیاهان بدون گل هستند و در مجموع به آنها کریپتوگام گویند.گیاهان مشابه آنان جلبک ها،خزه ها و گلسنگ ها هستند.افزایش طبیعی آنها از طریق هاگ می باشد.در مرحله رویشی یا نسل اسپوروفیت دارای ریشه ها،ساقه ها و برگهای مشخص می باشند،ولی در مرحله جنسی یا گامتوفیت گیاه کوچک و غیر قابل تشخیص و بدون ریشه و ساقه و برگ است و از عضوی به نام پروتال شکل میگیرد
سرخس های مناطق و نیمه گرمسیری در منازل به خوبی رشد و نمو میکند ولی به طور کلی خشکی زیاد هوا را نمیپسندد.در مورد بسیاری از آنها محلی خنک و مرطوب در نظر گرفته میشود و رشد آنها در اتاقی به نسبت سرد بهتر انجام میشود.در صورتی که شرایط سرد و مرطوب برای سرخس ها مهیا باشد در خاکی سبک و شنی و مرطوب این گیاهان به رشد و نمو خود ادامه میدهد.
سرخس ها انواع زیادی دارند که برخی ویژه نواحی قطبی اند و با نزدیک شدن به خط استوا به تعداد آنها افزوده میشود.کوه های بلند آفریقا که گرمای هوا اندکی کاهش می یابد،محل مناسبی برلی رشد و نمو سرخس هاست.بسیاری از سرخس سایه دوست و برخی آبزی هستند،برخی در جنگل های استوایی به صورت دارزی زندگی میکنند و گونه هایی در نقاط سردتر و در ارتفاعات میرویند.سرخس ها به طور معمول دارای یک ساقه کوتاه زیر زمینی هستند که به صورت عمودی در خاک قرار میگیرد.برگها از این ساقه منشا میگیرند و یک حالت مجموعه ای به آن میدهد و در مورد برخی دیگر برگهای پراکنده در اطراف ساقه ها و ریزوم های رونده میرویند.
آفات و بیماری های سرخس نیز به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.
برخی از انواع سرخس :
- ostrich ferns: این یکی از بلندترین و با شکوه ترین انواع سرخس در فضای باز است، با برگهای که اغلب به پنج متر طول میرسد. برگ در این سرخس در رفت و برگشت به سمت بالا که شبیه به یک گلدان رشد میکنند هست. این سرخس خاک مرطوب و سایه نیاز دارد. آب آنها هر وقت سطح زمین خشک شد. و رطوبت بر روی برگها نیاز است.
- Japanese painted ferns: اگر شما در یک منطقه با زمستانهای سخت زندگی میکنید، این سرخس در فضای باز گیاه مناسبی برای باغ شما خواهد بود. و تا -۳۰F درجه را می تواند تحمل کند. برگهای مخروطی در این سرخس مخلوط زیبا از بنفش و نقرهای هستند و رشد آنها تا ۱۸ اینچ طول دارد. و بینهایت برای ایران مناسب هست.
- Australian tree fern: همانطور که از نام آن پیداست، این گیاه است که در واقع یک درخت است که به طور معمول به حدود ۳۰ فوت ارتفاع رشد میکند، با برگهایی هشت پا و تنه حدود شش اینچ در دور است. که در سراسر جنگلهای بارانی در نیوزیلند و استرالیا، به طوری که فقط آن را در آب و هوای با بارش سنگین و دمای گرم را کشت میتوان کرد.
- Asparagus fern: اگر چه سه رقم از این سرخس وجود دارد، شایعترین نوع خوب سرخس است، برگ سوزن مانند دارد که تحریک کننده پوست أست. آنها به خوبی در نور روشن رشد میکنند و به دلیل رشد زیاد هرس مکرر نیاز دارند. ضمناً گروهی این نوع را جزء خانواده سرخسها نمیدانند.
- Bird nest ferns: سرخس لانه پرنده مانند و ارائه یک تضاد بزرگ برای گیاهان گلدار یک باغ است. آنها در سایه کامل و میتوانند در سنگها و درختان و همچنین در خاک رشد میکنند.
- Cinnamon fern: این سرخس اغلب وحشی رشد میکند به همراه نهرها و رودخانهها، و نیاز به مقدار زیادی آب دارد اگر در یک باغ کاشته شود این رشد ممکنن است حدود پنج متر قد بکشد و دارای دو نوع از برگ هستند. آنهایی که سبز روشن نابارور هستند و آنهایی که بارور.
- Boston fern : این محبوبترین انواع گیاهان اپارتمانی هست، اگر چه آنها نیز در خارج از منزل وحشی در بسیاری از مناطق رشد میکنند.
- Holly ferns: این مدل متنوع است. در بین بوتهها و در گرما و به نور و آب مقاوم هستند. آنها درسه گونه از جمله ژاپنی، هاوایی و شرق هند موجود هستند.
- Maidenhair ferns: به عنوان یکی از ظریفترین انواع سرخس داخلی محسوب میشوند. این گیاه منحصر به فرد است سیاه و سفید دارای ساقه نازک و کوچک، برگ خوش طعم. آنها به یک چالش به رشد معروفند. آنها به عنوان بهترین در محیطهای با رطوبت بالا رونق دارند. در نور مستقیم بلافاصله میمیرند و در گوشه حمام به دلیل نیاز رطوبت بالا بهترین محل نگهداری هست.
- Staghorn ferns: اگر چه این گونه معمولاً در پوست درختان در آسیا، آفریقا و استرالیا رشد میکند، آن را یک گیاه اپارتمانی خوب میدانند. اگر در خاک درشت دانه با زهکشی خوب کاشته شود رشد خوبی خواهد داشت. این گیاه دارای دو مجموعه از برگ. برگهای سبز حاصلخیز هستند، شبیه شاخ گوزن، و بسیار زیبا.
نیازها:
آبیاری: حتما بین دو آبیاری سطح خاک خشک شده باشد.طبق خاک سبک گیاه هفته ای ۲ الی ۳ بار آبیاری مناسب است
رطوبت: این گیاهان همانطور که در جنگل میرویند به رطوبت بالایی نیاز دارند و باید سینی زیر گلدانی آنها را همیشه پر آب نگه داشت و یا این گل را در تراریوم کاشت!هرگز روی برگها آبپاشی نکنید زیرا باعث خشک شدن و پژمردگی برگ ها میشود!!!!!
تغذیه: از آنجا که این گیاه گل نمیدهد و برگساره ای است پس باید برگها رنگ سبز خود را حفظ کنند بنابراین نیازی به کودهای صورتی با پتاسیم و فسفر بالا نیست با کودهای اوره یا شکریآنهم ماهیانه یکبار در فصل رشد بهتر می توان جواب گرفت
دما: دمای مناسب شب برای این گیاهان ۱۵ درجه سانتی گراد است
نور: این گیاهان در مقابل نور شدید آفتاب تابستان مقاومت ندارند و شدت نور تا ۵۰ درصد باید کاهش یابد.از این رو،این گیاهان در کنار پنجره های رو به شمال در محلی که بنفشه آفریقایی و گل های سایه دوست دیگر به خوبی رشد میکنند نگهداری میشود.
خاک: بهترین خاک برای این گیاهان خاک بسیار سبک ،مخلوطی از خاک لوم،پیت و شن درشت یا ذغال به نسبت مساوی است.به این مخلوط خاک فقط میزان کمی کود دامی پوسیده و یا مواد مشابه اضافه میشود.سرخس هایی که به صورت دارزی می باشند،به خاکی که از پیت و خاک اره و شن تشکیل شده باشد نیاز دارند.
تکثیر گیاه سرخس :
سرخس را می توان به سه رورش تكثیر كرد. زمانی كه گیاه ساقه های رونده ریشه زا تولید می كند در صورت تماس انتهای ساقه ها با خاك گیاهان كوچك بوجود می آیند كه پس از ریشه دار شدن، با جدا كردن و پرورش آنها می توان گیاهان جدیدی تولید كرده این روش زمانی كه گیاه در طول بهار و تابستان فعالی است عملی خواهد بود برای این روش گلدانهایی با قطر دهانه ۹ سانتیمتر، حاوی كمپوست بذر و قلمه یا كمپوست گلدانی مناسب خواهد بود. خاك را به اندازه كافی مرطوب كنید و دمای محیط را ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد نگاهدارید.
روش دیگر تكثیر سرخس، استفاده از هاگهای بوحود آمده در سطح زیرین برگها است. هاگها را روی یك صفحه كاغذ سفید جمع آوری كنید و در سینی بذر حاوی كمپوست بذر و قلمه، به شكل پراكنده روی سطح خاك بكارید. گلدان یا سینی بذر را با كیسه پلاستیكی شفاف بپوشانید و در دمای ۲۱ درجه سانتیگراد نگاه دارید. زمانی كه سرخسها جوان تقریبا ۵/۲ سانتیمتر شدند، آنهار ا بیرون آورده و هر یك را در گلدانی با قطر دهانه ۶ سانتیمتر حاوی كمپوست گلدانی بكارید و زمانی كه بزرگتر شدند. گلدانها را نیز بزرگتر كنید. گیاه را همیشه دور از تابش مستقیم خورشید بگذارید. بهتر است آبیاری از زیر انجام گیرد یعنی گلدان را در بشقابی قرا داده و آب را داخل بشقاب پر كنید. ضمنا گاهی گیاه را با یك سمپاش كوچك خیس نمایید.
روش سوم تکثیر ، تقسیم بوته میباشد.