تراریوم (Terrarium) یا باغ شیشه ای چیست ؟

تراریوم در لغت به معنی باغ شیشه­ ای است یعنی ظرفی دربسته از جنس شیشه­ یا پلاستیک شفاف، که درون آن گیاهان سازگار با یکدیگر پرورش داده می­شوند. گیاهان درون ظروفی از جنس شیشه یا دیگر مواد شفاف احاطه می­شوند که تماس آنها با هوای بیرون غیرممکن یا بسیار محدود می­باشد، به همین دلیل محیط داخل تراریوم ریز اقلیمی است با رطوبت بالا که امکان پرورش بسیاری از گیاهان حساس به خشکی را که در شرایط معمولی امکان­پذیر نیست میسر ­می­سازد. این محیط با توجه به ویژگیهای یک گلخانه که فضای مرطوب و ایده ­آلی برای رشد گیاهان فراهم می­کند، طراحی شده است و متناسب با ابعاد آن امکان قرار دادن انواعی ازگلها و گیاهان در اندازه­های کوچک و بزرگ را در کنار هم فراهم مینماید و چون رطوبت فضای داخل آن در یک چرخه حفظ می­شود به توجه بسیار کمی نیاز دارد. آب تبخیر شده از سطح برگ گیاهان به صورت قطرات آب بر روی دیواره ظرف می­نشیند و به تدریج روی دیواره به سمت پایین حرکت کرده و وارد خاک می­شود، وجود این چرخه آب در تراریوم باعث می­شود که گاهی تا هفته­ ها نیاز به آبیاری نباشد.

گاهی از ظروف شیشه­ ای بزرگ نیز برای تراریوم استفاده می­شود که در این حالت می­توان یک باغ کوچک طراحی و ایجاد نمود و به کمک سنگریزه و قطعات کوچک سنگ و یا حتی فرم دادن بخشی از خاک درون تراریوم به صورت تپه بر زیبایی آن افزود. توجه داشته باشید به علت خطر پوسیدگی هیچ­گاه درون تراریوم از چوب استفاده نکنید.

کاربرد دیگر آن این است که می­توان از آن برای پرورش انواع گیاهانی که در محیط طبیعی منازل نگهداری از آنها امکان ندارد استفاده نمود . تراریوم جایگزین مناسبی برای یک دسته گل که اصولاً مردم در مناسبت­های مختلف بعنوان هدیه به همدیگر می­دهند می­باشد که علاوه بر زیبایی و طراحی جذاب دارای ماندگاری و دوام بیشتری است.

ظروف تراریوم

ظروف تراریوم می­توانند در باز یا بسته باشند. از آن جمله می­توان به ظروف آماده تراریوم موجود در بازار، آکواریوم، پارچ دهان گشاد، تنگ ماهی، شیشه مربا و یا ظروف شیشه­ای در طرح و شکلهای گوناگون اشاره نمود. این ظروف با توجه به شکل آنها به سه دسته ذیل قابل تقسیم هستند:

• محفظه ­های چهارگوش

• جام ها و محفظه­ های دهان گشاد و ظروف گرد

• بطریها و ظرفهایی که دهانه تنگ دارند و کشت گیاهان در آنها به سختی انجام می­گیرد و نیازی به درپوش ندارد.

برای افراد مبتدی، پیشنهاد می­شود که از ظرف بزرگ و درباز مانند آکواریوم استفاده کنند زیرا کارکردن داخل آنها بسیار آسان است. پس از کسب تجربه می­توانند ظروفی که دهانه آنها کوچک است و باید از چوبهای بلند و یا بیلچه برای کاشت گیاهان استفاه نمود، بهره گیرند.

اگر تراریوم ظرفی با دهانه بزرگ و فاقد درب باشد این مزیت را دارد که کمتر دچار بیماری می­شود اما باید آن را آبیاری کرد تا خاک آن خشک نشود.

ظرف انتخابی باید سالم و فاقد ترک یا خراشیدگی باشد و قبل از استفاده حتماً با آب داغ یا مایع شوینده تمیز شود. بطور کلی ظروف چهار گوش برای تراریوم به دلیل سهولت انجام کار بسیار مناسب هستند. اندازه آنها برحسب سلیقه، نوع کار، فضا و اندازه گیاه متفاوت می­­باشد. از طرفی وقتی ظروفی مانند تنگ ماهی، جامهای دهانه گشاد و یا حبابهای شیشه ­ای برای تراریوم استفاده می­شوند منظره جالبی دارند ضمن آن که به خاطر داشتن انحنا در قسمت میانی فضای کافی برای رشد گیاهان جوان دارند.استفاده از ظرفهای دهانه تنگ یا بطریها به دلیل سختی کار مرسوم نیستند.

انتخاب گیاه

انتخاب گیاه از اهمیت زیادی برخوردار است و گیاهانی کندرشد بهترین گزینه هستند. نیازهای گیاه از جمله آب، نور، تغذیه و همچنین سازگاری گونه­ های انتخابی نباید فراموش شوند. با این وصف انتخاب گیاهان با ارتفاع، شکل و رنگ متفاوت منظره­ زیبایی ایجاد می­کند. از جمله گیاهانی که می­توان در تراریوم استفاده نمود؛ عبارتند از: بگونیا، پرسیاوشان، فیلودندرون، بنفشه آفریقایی ، برگ­بیدی ،فیتونیا، پپرومیا، گل­سنگ.

 بستر کشت

بستر کشت شامل سه لایه زیر است  :

1- لایه زهکش، پوکه معدنی و یا سنگ ریزه­ مناسبترین مواد برای این لایه می­باشند. حضور این لایه از اشباع بیش از حد خاک که باعث پوسیدگی ریشه و از بین رفتن گیاهان می­شود ممانعت می­کند. با توجه به اندازه تراریوم انتخابی ضخامت این لایه باید بین 5/7-5/2 سانتیمتر باشد.

2- لایه میانی، یک لایه نازک از قطعات یا پودر ذغال است که به پاکسازی هوای داخل تراریوم و جذب بوی نامطبوع به هنگام تجزیه مواد آلی کمک می­کند.

3- لایه فوقانی، گیاه در واقع در این لایه  می روید و نباید خاکی خیلی حاصلخیز و غنی باشد زیرا خاک غنی باعث تسریع رشد گیاهان و از بین رفتن هماهنگی مجموعه می­شود. مخلوطی از دو قسمت کمپوست، یک قسمت تورب و یک قسمت خاک لوم و یا یک قسمت شن درشت، یک قسمت هوموس و دو قسمت خاک معمولی که به طور یکنواخت روی سطح پخش می­شود.

نکته: اگر بتوانید از یک لایه خزه بین لایه میانی و فوقانی استفاده کنید از وارد شدن ذرات خاک به لایه زهکش و مسدود شدن حفرات آن جلوگیری خواهید نمود.

توجه : کلیه وسایل و مواد مصرفی باید ضد عفونی شده باشند.

 گیاهان مناسب برای تراریوم

گیاهان مناسب برای تراریوم را به دو گروه عمده می­توان تقسیم نمود.

الف: گياهان كويري: انواع كاكتوس­ها

گياهان گرمسيري: انواع گياهان برگ‌ پهن همچون: انواع بگونیا، بنفشه آفریقایی، بروملیا ،پوتوس، پپرومیا، پیله­آ، پرسیاوشان، سرخس، سانسوریا، انواع عشقه، فیتونیا، کروتون، نیدولاریوم، مارانتا، فیکوس و گونه­ هایی از اریکا که باید متناسب با ابعاد تراریوم انتخاب شوند.  گیاهان با برگهای رنگی جلوه­ای خاص به تراریوم می­دهند.

در انتخاب گیاه برای تراریوم (باغ شیشه­ ای) باید دقت شود که گیاهان از نظر نیاز آبی و نوربا یکدیگر سازگار باشند.

مراقبت

تراریوم را مرتب کنترل نمایید. اگر مقدار قطرات آب روی دیواره تراریوم بیش از حدزیاد شده است درب تراریوم را باز کنید تا علاوه بر کاهش میزان رطوبت هوای داخل آن نیز تهویه شود.

یک تراریوم در بسته هفته­ یا ماهی یکبار به آبیاری نیاز دارد ، آن هم زمانی که هیچ آبی روی دیواره تراریوم مشاهده نشود. توجه داشته باشید که تراریوم هیچ محلی برای زهکش آب اضافی ندارد لذا از آبیاری بیش از حد پرهیز کنید. آب اضافی باعث رشد کپکها و قارچ ها می­شود.

توصیه ­ها

–        هیچگاه تراریوم را در مقابل نور مستقیم خورشید قرار ندهید.

–        انتخاب گیاه مناسب در موفقیت کار نقش بسزایی دارد.

–        گیاهان تراریوم باید متراکم و کند رشد باشند و بتوانند در شرایطی مشابه گیاهان پیرامونی خود رشد کنند.

–        از خاک های فاقد هرگونه آلودگی استفاده کنید تا احتمال بروز آفات و بیماریها به حداقل کاهش یابد.

–        هرگونه اقلام جانبی همچون سنگ که در تراریوم مورد استفاده قرار می گیرند باید حتماً با آب گرم و صابون شسته شوند.

–        حتماً گیاهان را قبل از کاشت به دقت بررسی کنید که عاری از هرگونه آفت یا بیماری باشند.

–         پس از خارج نمودن گیاهان از داخل گلدان و قبل از کاشت آنها داخل تراریوم خاک موجود در توپ ریشه را تکان ندهید و اجازه دهید متراکم باقی بماند تا گیاه رشد سریع نداشته باشد.