سوسن عنکبوتی

• نام انگلیسی: poison bulb, giant crinum lily, grand crinum lily, spider lily
• نام علمی: Crinum Asiaticum
• فارسی رایج: سوسن عنکبوتی
• سرده: Crinum
• از خانواده: Amarillydaceae
• خاستگاه و منشا: بومی نواحی گرمسیری آسیا مانند هند و سریلانکا است که از آنجا به امریکای شمالی برده شده است.

نیازها:

آبیاری:
سوسن عنکبوتی پیازی هست. آبیاری زیاد یا شرایطی که آب زیاد را توی خاک نگهدرای و رطوبت بره بالا، باعث ایجاد پوسیدگی در گیاه میشود، یا آب زیاد باعث کوتاهی عمر گل های میشود، فقط باید زمانی که خاک خشک شد آب بدید، دقت کنید گفتم زمانی که خاک خشک شد. یعنی اگر اتاق گرم بود یا هوا گرم بود و هر روز خاک خشک شد، خوب هر روز آب بدید. یا ماهی یک بار خاک خشک شد ماهی یک بار آب بدید. در صورت کم آبی و تشنگی برگ ها زرد شده و برگ های سبز آویزان میشوند.

نور لازم:
سوسن عنکبوتی مثل آماریلیس به نور زیادی نیاز داره ولی نه نوری که برگ هاش رو بسوزاند، پشت پنجره جنوبی یا پاسیو با نور فیلتر شده براش عالی است. نور زیاد برای گلدهی در آخر تابستان خیلی مهمه، همینطور برای ذخیره انرژی در فصل خواب و استراحت هم مهم است، نور باعث میشود تا برگ ها سبز تیره یا زرد بشن و نور زیاد و شدید هم برگ ها را سبز روشن میکند!

دمای مطلوب:
این گل به سرما و یخبندون حساس بوده و مانند کاکتوس ها تا دمای ۵ درجه رو تحمل می کند، البته این برای زمانی است که این گل را در باغچه کاشته باشید، چون این گل باغچه ای هم هست، توی باغچه سرما میزنه برگ ها خشک شده ولی پیازش زنده مانده و بهار دوباره سبز می شود؛ مثل لاله و نرگس و سنبل! هرچی هوا گرم تر باشد آب بیشتری باید بدید و هرچی خنک تر باشد رشد برگ ها بیشتر است و آب بیشتری مصرف میکند باز. چون که این دفعه آب خرج رشد میشود و با گرمای زیاد آب خرج زنده ماندن میشود فقط نه رشد. در آخر پاییز گل را ببرید در راه پله خنک و با خنک شدن هوا و کم کردن آبیاری اجازه کمی استراحت به گل بدهید.

رطوبت:
این گل عاشق رطوبت هستش و برگ های پهن این گل با رطوبت سرپا هستند. با گذاشتن یک ظرف آب روی بخاری یا رادیاتور یا روشن کردن کولر آبی می تونید رطوبت را به ۳۰ درصد برسونید و همین میزان رطوبت برای این گل کافی است، در پاسیو که با خیس کردن کف زمین تا ۵۰ درصد هم میرسد و همین عالیه براش!

تغذیه:
تغذیه این گل به این صورت هستش که با شروع فصل رشد باید باکودهای کامل رشد سه ۲۰ تا آخر بهار تغذیه بشن، سپس با گرمای هوا باید یک کود پتاسیم بالا بهش داد تا پتاسیم بالا باعث رشد گل ها و پیاز بشود، در زمان استراحت و پاییز و زمستان هم باید بهش کود فسفره داده شده تا پیازش خوب رشد کرده و بچه دهد. اگر ساکن شمال یا جنوب کشور هستید این گل را می توانید در حیاط بکارید و پای خاکش استخوان ماهی یا مرغ و یا گوشت دفن کنید تا فسفر آزاد شده، پیازش رو درشت تر بکند!

تکثیر:
گل آماریلیس وقتی گل هاش تموم شود و گرده افشانی شده باشه انتهای گل هاش یه سری برآمدگی سبز ایجاد میشود که همون میوه هاش هست و در آن پر از بذر و تخم گل است. سوسن عنکبوتی هم دقیقا همینطور است، اون تخم گل ها را می تونید بکارید توی خاک سبک و غنی و بعد شاهد جوانه زنی گیاه باشید، بعد از جوانه زنی و رشد وقتی به فصل زمستان رسیدیم ببریم در جایی خنک و تاریک تر تا پیاز شکل گرفته و رشد کند، توجه داشته باشید که این بذرها تا سه سال به شما گل نمی دهد.

پس بهترین راه تکثیر سوسن عنکبوتی جدا کردن بچه ها یا پاجوش هایی است که کنار پیاز مادری در فصل بهار ظاهر میشود و اجازه می دهید رشد بکنند حسابی چند سال و بعدا خیلی زیاد شدن و پیازشون شکل گرفت آنها را در فصل بهار بکنید و بزنید در گلدان جدا. گلدان نباید خیلی بزرگ باشد و برای کاشت باید ۵ سانت از سر پیاز بیرون بمونه و بقیه پیاز برود زیر خاک.
یک روش دیگر هم برای تکثیر سوسن عنکبوتی هست و آن اینکه مثل دخترعمه خودش یعنی گل سوسن ، یا همون لیلیوم روی ساقه گلش بعد از خشک شدن گل پیازچه شکل میگیرد روی هوا که میتونید آنها رو هم جدا کنید و در گلدون قرار دهید.

تعوض گلدان:
هرچی جای این گل تنگ تر باشه تعداد بچه هایی که میدهد برای تکثیر بیشتر میشود و سر وقت گل میدهد، ولی اگر قرار باشد بچه زیاد بدهد دیگر از رشد مادر و خود گل خبری نیست. پس باید مقداری سایز گلدان را بزرگ تر بگیرید تا هم زیاد بچه ندهد و هم اینکه خود گل مادر هم رشد بکند، زیاد گلدانش را عوض نکنید ،فقط زمانی که داشت گلدون منفجر میشد عوض کنید و در طی این مدت ها از روی گلدان خاک رو بردارید و خاک جدید بریزید بجاش.

بیماری و آفات:
بیماری سفید پودری که انگار یه پودر سفید یا گچ ریخته باشن روی برگ، از جمله بیماری هایی است که در هوای مرطوب بهار شکل می گیرد و نباید روی برگ آب ریخته شود. و با سم پنکونازول باید سمپاشی کنید.

بیماری آنتراکنوز که برگ ها دفورمه شده و لکه های سیاه روی برگ می افتد و همینطور بوتریتیس که در هوای سرد زمستان روی برگ های سیاه شده کپک سفید رنگی به وجود می آید.

ترکیبات شیمیایی سوسن عنکبوتی

کرینامین، لیکوریسیدین، هامائین، ایزوکرازودین (isocraugsodine) پالمیلیکورین، لیکوریسید، آمبلین، کریناسیاتین (crinasiatin) هیپادین، باکونین، پراتوریمین، کرینین، پوولین (powelline) اونگرمین، کریاسبتائین، کریناسیاتین (crinasiatine) فنانتریدون II و ترکیبات دیگر.

کاربرد سوسن عنکبوتی در طب سنتی: نگاهی به خواص دارویی سوسن عنکبوتی

نکته مهم: تمام قسمتهای گیاه در صورت خورده شدن سمی هستند. و خواص دارویی این گیاه صرفاً در صورت استفاده موضعی می باشد. این گیاه در صورت استفاده موضعی تاثیرات ضد درد و ضد باکتری، ضد التهاب، ضد ویروس، ضد سرطان، ضد تومور، [مهار] دگرانوله شدن ماست سل‌ها، ضد میتوز و تثبیت کننده غشاء دارد اما با این وجود بعضی از گزارش‌ها نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض شیره گیاه ممکن است باعث تحریک پوست شود. در هر حال قبل از اقدام به استفاده موضعی با پزشک خود مشورت کنید و به هیچ وجه بدون مشورت اقدام به استفاده نکنید. تاکید می کنیم به هیچ وجه این گیاه نباید به مصرف خوراکی برسد.

در کشورهای آسیای جنوب شرقی، سوسن عنکبوتی شهرت و اعتبار قابل ملاحظه‌ای در درمان آسیب و التهاب مفصلی دارد. از این گیاه برای درمان دمل و سرطان نیز استفاده شده است. در اندونزی، برگ‌ها به روغن آغشته می‌گردند و حرارت داده می‌شوند و برای درمان زخم ناشی از نیزه سمی، گزش و نیش زدن به کار می‌روند.

در منطقه Finschhafen در کشور پاپوآگینه نو، ریشه خرد شده با برگ موز حرارت داده می‌شود و پس از سرد کردن بر روی دندانی که درد دارد قرار داده می‌شود. در کالدونیای جدید، اندونزی و مالزی، ریشه گیاه به شکل ضماد بر روی زخم و تورم به کار می‌رود.

منبع: 
لینگ، کوهویی – تانگ کیان، چوا – چای هون، تان؛ (1392)، راهنمای گیاهان دارویی: مصور و با رویکرد علمی و دارویی، مترجمان: حسین حسین‌زاده – محسن ایمن شهیدی، رامین رضایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ اول.

gardenia