بادرنجبویه گیاه دارویی پر خاصیت و محبوب

Related Articles

خواص گل ختمی و نحوه کاشت با بذر

مارس 16, 2024

خواص دارویی گل استکانی

اکتبر 7, 2021

آویشن برگ باریک و خواص درمانی آن

آگوست 25, 2020

بادرنجبویه یا بادَرشبی با نام علمی Dracocephalum نام یک سرده از تیره نعناعیان است.

این گیاه از راسته نعناسانان (Lamiales) و تیره نعناعیان(Lamiaceaes) است که بین ماه‌های تیر و مرداد گل می‌دهد. رویشگاه اصلی این گیاه قسمت وسیعی از شرق مدیترانه است. امروزه به منظور بهره‌برداری‌های تزیینی و طبی و تولید عسل، این گیاه را در باغ‌ها و مزارع کشت می‌کنند.

ساقه‌های گیاهان این سرده راست و چهار گوش بوده و پوشیده از کرک است. از کنار برگ‌هایش، گل‌هایی با کاسبرگ‌های رنگی می‌روید که در وهله اول زرد کم رنگ است، سپس به سفید و در نهایت به بنفش تبدیل می‌شود. می‌توان گفت تمام گیاه، عطر لیموی تندی از خود ساطع می‌کند.

بادرنجبویه یا بادرشبی سرده‌ای است شامل گیاهان علفی یا بوته‌ای چندساله و به‌ندرت یک‌ساله با ساقه‌های پرشمار و برگ‌های تخم‌مرغی یا تخم‌مرغی ـ مثلثی یا تخم‌مرغی ـ مستطیلی و با برگ‌هایی با دندانه‌های منتهی به نوک بلند و خارمانند اغلب در انتها و در حاشیه و کاسهٔ گل لوله‌ای ـ استکانی و دارای ۱۰ تا ۱۵ رگه و لبهٔ زبرین سه‌دندانه‌ای و دندانهٔ میانی پهن‌تر و لبهٔ زیرین دودندانه‌ای، رگه‌های منشعب‌منشعب و شبکه‌مانند، در قاعده در محل زاویهٔ بین دو دندانه ضخیم و دارای تاخوردگی، جام گل آن در محل لبه‌ها پهن و بادکرده و دارای چهار پرچم و فندقچهٔ آن مستطیلی و دارای زائدهٔ غشایی در انتها.

این گیاه بومی مناطق مدیترانه ای است و در اروپا و آسیا نیز  می روید  و  در ایران در کنار مجاری آب ها و مناطق اطراف تهران، در شمال ایران در رشت و اطراف آن ، رودبار و در آذربایجان و مناطق شرقی ایران و استان های غربی می روید.

این گیاه محبوب زنبور عسل است، وقتی زنبور مسافت زیادی از کندو دور می‌شود، با عطر این گیاه راه بازگشت خود را پیدا می‌کند.

گفته می‌شود که زنبور‌های عسل هیچ گاه باغی را که بادرنجبویه در آن می‌روید ترک نمی‌کنند و کندوی معطر به بوی این گیاه، زنبور‌های جدیدی را تشویق می‌کند که در آن کندو اقامت گزینند.

برداشت این گیاه معمولا در اواخر اردیبهشت، قبل از ظهور گل ها انجام می شود. برگ ها و سرشاخه ها پس از برداشت، در جریان هوا  قرار می گیرند تا به سرعت خشک شوند و پس از آن در محل تاریک و خشک نگهداری می گردند.

ساقه‌های آن چهارگوش بوده و کمی کرکدار است و به بلندی سی تا هشتاد سانتی‌متر می‌رسند. برگ‌های زرد مایل به سبز آن به شکل بیضی و یا قلب هستند و لبه‌ آنها دندانه دندانه است. وقتی برگها له ‌شوند، بوی لیمو شیرین از آنها متصاعد می شود.

از اواخر تابستان تا اواسط پاییز، سنبله گل های کوچک بادرنجبویه به رنگ زرد که بعدا به صورتی کم رنگ یا سفید تبدیل می‌شوند، ظاهر می‌گردد.

این گیاه به کمبود آهن حساس می‌باشد و در خاک‌هایی که از لحاظ آهن فقیر هستند اضافه نمودن کودهای آهن دار ضروری است.

ملیسا (Melissa) نام علمی بادرنجبویه است که از واژه‌ای یونانی، به معنای زنبور گرفته شده است، این گیاه محبوب زنبور عسل است. وقتی زنبور مسافت زیادی از کندو دور می‌شود، با عطر این گیاه راه بازگشت خود را پیدا می‌کند.

ترکیبات شیمیایی بادرنجبویه

از نظر ترکیبات شیمیایی در اندام سبز این گیاه موادی مانند اسیداولئیک، سیترال، ژرانیول و رزماری اسید وجود دارد. این گیاه دارای اسانس روغنی فرار است که به عنوان منبع غنی از سیترال است. سیترال بوی تند لیمویی دارد و معمولا از مرکبات و از این گیاه گرفته می شود و در صنعت عطرسازی مصرف دارد.

همچنین در برگ های بادرنجبویه تانن ها وجود دارند. از دیگر ترکیبات آن می توان لیمونن و فلاونوئیدها را نام برد.

خواص دارویی

طبیعت گیاه بادرنجبویه گرم و خشک است. بادرنجبویه داروی مورد علاقه پزشک بزرگ ایرانی، ابوعلی سینا بوده که برای تقویت قلب و انبساط روح تجویز می‌کرده است. خواص بادرنجبویه به‌طور خلاصه عبارتند از:

•  ضد بیماری‌های قلب، معده و روده می‌باشد.
• آرام بخش اعصاب، مفرح و نشاط آور و خوشبو کننده دهان است.
• بالا برنده فشار خون برای افرادی که دارای افت فشار خون هستند.
• دم کرده برگ بادرنجبویه برای بهبود تهوع، مراحل اول سرماخوردگی، خستگی عصبی و افسردگی مفید است.
• ضماد برگ بادرنجبویه برای بهبود درد مفاصل مفید است. (تهیه ضماد: گیاه دارویی مورد نظر را به صورت خمیر در آورده و به‌طور مستقیم روی بدن قرار می‌دهند.)
• اسانس بادرنجبویه در درمان کم خونی دختران جوان، استفراغ های دوران بارداری، بی خوابی، تپش قلب، درد عصبی دندان و رفع تندخویی موثر است.
• کمپرس، پماد و روغن حاصل از این گیاه برای دفع و درمان جای نیش پشه و حشرات و رفع تنش‌های عصبی از زمان ابن سینا تجویز می‌شده است.
• دم کرده گیاه بادرنجبویه تعریق بدن را افزایش می‌دهد که راه درمان سنتی سرماخوردگی‌های همراه با تب می‌باشد.
• نوشیدن دم کرده بادرنجبویه به هضم غذا بعد از آن کمک می‌کند.
• بادرنجبویه غم و اندوهی که بر اثر غلبه بلغم یا سودا باشد از بین می‎برد.
•  کسانی که دچار تشویش و نگرانی هستند می‎توانند از سبزی بادرنجبویه یا دم‎کرده آن استفاده کنند.
•  کسانی که یائسه می‎شوند برای جلوگیری از بیماری‎های یائسگی از بادرنجبویه استفاده کنند.
•  خوردن بادرنجبویه باعث جلوگیری از سکته قلبی و مغزی می‎شود.
•  بوکردن بادرنجبویه نشاط ‎آور است.
•  طبق آخرین تحقیقات انجام شده در كنگره بین المللی آلزایمر، این گیاه در درمان آلزایمر نیز موثر است.

چای حضرت علی علیه السلام

سرآمد همه این كلام این كه بادرنجبویه و دمنوش آن به عنوان چای امام علی (ع) معروف گشته و حضرت آن را به
عنوان چای مصرف می كردند. پس می تواند یک دمنوش مطمئن در رفع خستگی ها و آرامبخش اعصاب تلقی شود.
طرز تهیه چای بادرنجبویه
یك قاشق غذاخوری بادرنجبویه را در قوری ریخته و به آن آب جوش اضافه كنید و بگذارید به مدت 31 دقیقه دم
بكشد. دمنوش به دست آمده را هم به تنهایی و هم با مقدار كمی نبات یا عسل نوش جان بفرمایید.

احادیث منقول از بادرنجویه

امام صادق (ع) می فرمایند: حوک (بادروج) سبزی پیامبران است. بدان كه در آن، هشت ویژگی است: هضم كننده
است؛ گرفتگی عروق و مجاری را می گشاید؛ آروغ را خوش بو می سازد؛ دهان را بوی خوش می بخشد؛ غذا را دوست
داشتنی می سازد؛ درد و بیماری را از درون بدن، بیرون می كشد؛ و امان انسان از جذام است؛ [و] چون در درون
انسان جای گیرد، همه بیماری ها را فرو نشاند.
(كذا فی جمیع المصادر، و القیاس: «ثمان.» الكافی، جلد ،6صفحه ،163حدیث .3مكارم الأخلاق، جلد ،3صفحه ،100حدیث 3131و فیه «یسهل
الدم» بدل «یسل الداء». بحار الأنوار، جلد ،66صفحه ،531حدیث .31دانش نامه احادیث پزشكی )3/ 516
امام علی(ع) می فرمایند: نزد پیامبر خدا از حوک- كه همان بادروج است- سخن به میان آوردند. فرمود: «سبزی من
و سبزی پیامبران پیش از من است و من، آن را دوست دارم و می خورم.»

هشدارهای مهم

از آنجا که روغن گیاه بادرنجبویه عامل اصلی درمان گیاهی است، در همه کتب طب سنتی توصیه شده که از مصرف خشک شده گیاه خودداری و تازه آن استفاده شود. خواص بادرنجبویه تازه به‌حدی است که در اسپانیا برگ تازه آن را با چای معمولی مخلوط و یک نوشیدنی مطبوع تهیه می‌کنند.

• از مصرف خودسرانه آن و بدون نظر پزشک خودداری گردد.
• به دلیل تداخلات دارویی، در صورت داشتن هر گونه بیماری خاص یا مصرف دارویی خاص، قبل از استفاده از گیاه دارویی با پزشک مشورت شود.
• در صورت بروز هر نوع واکنش حساسیتی، باید مصرف این گیاه قطع گردد.
• با مشاهده هر گونه عارضه جانبی به پزشک مراجعه شود.