آدانسونیا یا بائوباب 9 گونه شناخته شده دارد که شش گونه از این درخت در ماداگاسکار یکی بومی سرزمین اصلی آفریقاست، دو گونه دیگر یکی در شبهجزیره عربستان و یکی در استرالیا رشد میکند. بلندی آن به ۱۸ متر میرسد. گونههای این گیاه عبارتند از:
- آدانسونیا دیجیتاتا Adansonia digitata یا بائوباب آفریقایی، درخت موشمرده، درخت نانمیمون (غرب، شمالشرقی، مرکز و جنوب آفریقا، در عمان و یمن در شبهجزیرهٔ عربستان، آسیا و پنانگ، مالزی)
- بائوباب گراندیدیه – بائوباب غول (ماداگاسکار)
- بائوباب گرگوری (Adansonia gregorii) یا (syn. A. gibbosa) – boab, بائوباب استرالیایی , bottletree, cream-of-tartar-tree, gouty-stem (شمالغربی استرالیا)
- Adansonia kilima Pettigrew, et al. – montane African baobab (آفریقای جنوبی و شرقی)
- Adansonia madagascariensis Baill. – Madagascar baobab (ماداگاسکار)
- Adansonia perrieri Capuron – Perrier’s baobab (ماداگاسکار شمالی)
- Adansonia rubrostipa Jum. & H.Perrier (syn. A. fony) – fony baobab (ماداگاسکار)
- Adansonia suarezensis H.Perrier – Suarez baobab (ماداگاسکار)
- Adansonia za Baill. – za baobab (ماداگاسکار)
تنه بلند و بشکه مانند آن قهوهای رنگ است و قطر آن به ۹ تا ۱۲ متر میرسد. این درخت تا ۱۲۰ هزار لیتر آب را در تنه خود برای تحمل شرایط بی آبی ذخیره میکند و برگریزان دارد.
میوه بائوباب
این درخت دارای میوههایی خوراکی و سرشار از ویتامین C، پتاسیم، کربوهیدراتها و فسفر است. میوه بائوباب به نام نان میمون شهرت دارد و طول آن به ۴۰ سانتیمتر میرسد. بخش اسفنجی این میوه دارای مادهای لعاب دار و خوراکی است و رنگی مایل به قرمز و طعمی ترش و شیرین دارد و از آن برای معطر کردن نوشابهها استفاده میشود.
این میوه در غلافهای سخت (پوسته های ضخیم) یافت میشود که به صورت وارونه از درخت آویزان شدهاند؛ عطر این میوه همچون عطر مرکبات است. میوه بائوباب تقریباً مانند یک نارگیل کوچک یا انبه بزرگ است که پوسته بیرونی سختی دارد و حدود ۷ اینچ طول و حدود ۳ پوند وزن دارد.
از لحاظ درمانی این میوه خاصیت ضد میکروبی، ضد ویروسی، آنتیاکسیدان و ضدالتهاب دارد. مطالعهای که توسط دانشگاه “آکسفورد بروکس” انجام شده، نشان میدهد که عصاره میوه بائوباب غنی از پلیفنول است که باعث هضم سریع نشاسته در بدن انسان میشود. برخی از مردم به دلیل طبیعت عجیب و غریب میوه بائوباب و داشتن مواد مغذی غنی، آن را “غذای کامل”مینامند. میوه بائوباب به طور سنتی در جوامع آفریقایی برای تسکین اسهال و یبوست مورد استفاده قرار میگیرد. فیبرهای محلول موجود در میوه بائوباب ممکن است اثرات پروبیوتیک داشته باشد و باعث رشد باکتریهای سالم در روده انسان شود.
بائوباب غول پیکر، نمادی از زندگی در دشت های آفریقاست که به دسته آدانسونیا تعلق دارد. آدانسونیا گروهی از درختان هستند که شامل 9 گونه مختلف است. فقط دو گونه آدانسونیا دیجیتاتا و آدانسونیا کیلیما، بومی سرزمین آفریقا هستند، در حالی که 6 گونه هم خانواده آن ها در ماداگاسکار و یک گونه در استرالیا یافت می شود. اگرچه بائوباب ها دسته کوچکی هستند، خود درخت دقیقا برعکس است.
این گیاه هیولای بوته های آفریقایی است، یک غول پیکر گوشتی که از دور مانند درختچه آکاسیا به نظر می رسد که شاخه های مدوزا مانند خود را روی یک بدنه پیازی چرخانده است.
بائوباب ممکن است به اندازه درخت چوب قرمز ساحلی بلند نباشد، اما حجم وسیع اش آن را به رقیب سرسخت بزرگترین درخت دنیا تبدیل کرده است. آدانسونیا دیجیتاتا می تواند تا ارتفاع 25 متر و قطر 14 متر رشد کند.
بائوباب های اغلب به دلیل ظاهر ریشه مانند شاخه های درهم و برهمشان، به درختان واژگون نسبت داده می شوند. بائوباب ها در سرتاسر قاره آفریقا یافت می شوند، اگرچه دامنه آن ها به علت ترجیحشان به آب و هوای خشک تر و کمتر گرمسیری، محدود شده است. آن ها به کشورهای دیگر نیز راه پیدا کرده اند، در کشورهایی مانند هند، چین و عمان می توان آن ها را یافت. بائوباب ها 1500 سال است که شناخته شده اند.
بائوباب سرزمین خورشید
بزرگترین بائوباب (آدانسونیا دیجیتاتا) موجود لقب بائوباب سرزمین خورشید را گرفته است که در مودجادجیسکلوف در استان لیمپوپو واقع شده است. این نمونه نفس گیر 19 متر ارتفاع و 10/6 متر قطر دارد. در پهن ترین قسمت، بائوباب سرزمین خورشید محیطی برابر 33/4 متر دارد.
این درخت زمان زیادی برای رسیدن به پهنای رکورد شکن خود داشته است و سن کربنی آن حدود 1700 سال تخمین زده می شود. بعد از رسیدن به سن 1000 سالگی، بائوباب ها از درون شروع به خالی شدن می کنند و مالک بائوباب سرزمین خورشید، بیشترین استفاده را از این خاصیت طبیعی درخت کرده و یک بار و انبار شراب داخل این درخت ساخته است.
درخت زندگی
بائوباب خواص مفید بسیاری دارد که مشخص می کند چرا با نام گیاه زندگی شناخته شده است. این درخت مانند یک ساکولنت غول پیکر رفتار می کند و تا 80 درصد تنه آن از آب تشکیل شده است. ساکنان بوشمن وقتی باران نمی بارید و رودخانه ها خشک می شدند به درخت ها تکیه می کردند. یک درخت به تنهایی می تواند 4500 لیتر گنجایش داشته باشد، و در عین حال حفره مرکزی یک درخت قدیمی نیز می تواند پناهگاهی ارزشمند باشد.
پوسته و گوشته آن نرم، فیبری و مقاوم در برابر آتش است و می تواند برای بافت طناب و لباس مورد استفاده قرار گیرد. محصولات بائوباب همچنین برای ساخت صابون، لاستیک و چسب استفاده می شوند، پوست و برگ آن نیز در طب سنتی استفاده می شود. بائوباب برای حیات وحش آفریقا زندگی بخش است، که اغلب اکوسیستم بسیار خاص خودش را ایجاد می کند. این گیاه برای بسیاری از گونه ها از ریزترین حشرات گرفته تا فیل های عظیم الجثه آفریقایی، غذا و پناهگاه فراهم می کند.
یک سوپر میوه مدرن
میوه های بائوباب شبیه به یک کدو تنبل پوشیده از مخمل است که پر از دانه های بزرگ سیاهی است که با پالپی ترش و کمی پودری احاطه شده است. بومیان آفریقا اغلب بائوباب را به درخت نان میمون نسبت می دهند و برای قرن ها از خواص خوردن میوه و برگ های آن برای سلامتی آگاه بوده اند. برگ های جوان را می توان پخت و به عنوان جایگزین اسفناج میل کرد و پالپ میوه را خیساند و با یک نوشیدنی مخلوط کرد.
اخیرا، جهان غرب به لطف کلسیم، آهن، پتاسیم و ویتامین C بالای موجود در میوه بائوباب، از این میوه به عنوان یک سوپر میوه فوق العاده تقدیر کرده است. برخی گزارش ها بیان می کنند که پالپ میوه بائوباب تقریبا 10 برابر بیشتر از پرتقال تازه دارای ویتامین C است. این میوه 50 درصد بیشتر از اسفناج کلسیم دارد و برای الاستیسیته پوست، کاهش وزن و بهبود سلامت قلب و عروق توصیه شده است.
افسانه درخت بائوباب
داستان ها و سنت های بسیاری درباره بائوباب وجود دارد. در حاشیه رودخانه زامبزی، بسیاری از قبایل بر این باورند که وقتی بائوباب رشد کرد، خود را خیلی بهتر از درخت های کوچکتر اطراف تصور می کرد که در نهایت خدا تصمیم گرفت به بائوباب درسی بدهد. آن ها درخت را از ریشه درآوردند و به صورت واژگون کاشتند تا فخر فروشی را کنار بگذارد و فروتنی را به درخت آموزش دهند.
در مناطق دیگر، درختان خاص داستان هایی دارند که مربوط به آن هاست. پارک ملی کافو زامبیا محل اقامت یک نمونه بسیار بزرگ است که محلی ها آن را با نام کونداناموالی (به معنی درختی که دختران باکره را می خورد) می شناسند. طبق افسانه، درخت عاشق 4 دختر محلی می شود که درخت را ترک کرده و به دنبال همسرهای انسانی رفتند. درخت برای انتقام، دختران را به درون خود کشید و برای همیشه آن ها را نگه داشت.
در جایی دیگر مردم بر این باورند که شستن یک پسر جوان در درختی که پوسته های بائوباب در آن خیس خورده اند به او کمک می کند که قوی و بلند قد شود، در حالی که برخی دیگر این سنت را دارند که زنانی که در منطقه بائوباب زندگی می کنند احتمالا بارورتر از زنانی هستند که در مناطق بدون بائوباب زندگی می کنند. در بسیاری نقاط، درختان غول پیکر پایدار به عنوان نمادی از جامعه و محلی برای گردهمایی شناخته می شوند.
“مقام بائوباب” یک افتخار ملی ملکی آفریقای جنوبی است که در سال 2002 تاسیس شد. این جایزه هر سال توسط رئیس جمهور آفریقای جنوبی به شهروندان برای خدمات برجسته در زمینه کسب و کار و اقتصاد، علم، پزشکی و نوآوری های تکنولوژیک یا خدمات اجتماعی اهدا می شود. این مقام برای به رسمیت شناختن استقامت درخت بائوباب و اهمیت فرهنگی و محیط زیستی آن، اینگونه نام گذاری شده است.
آموزش کاشت درخت آدانسونیا دیجیتاتا
بائوباب آفریقایی یا آدانسونیا دیجیتاتا
نام لاتین: Baobab
نام علمی: Adansonia digitata
بائوباب آفریقایی یا آدانسونیا دیجیتاتا یکی از شناخته شده ترین درختهای آفریقایی است. این درخت همچنین با نام درخت نان میمون نیز شناخته میشود. بیشتر گونههای آدانسونیا در ماداگاسکارا یافت میشوند اما این گونه در استرالیا هم یافت میگردد. آدانسونیا دیجیتاتا از گونههایی است که رشد آسانی دارد و در خانه نیز قابل نگه داری میباشد. همچنین یک گیاه مناسب برای درست کردن بونسای است. این درخت میتوانید برای هزاران سال زنده بماند و زمانی که در طبیعت کاشته میشود قادر است به ارتفاع 20 متر رشد کند. از ویژگیهای قابل توجه این درخت این است که تنه آن میتواند به قطر 30 متر برسد. به صورت کلی، درخت آدانسونیا دیجیتاتا میتواند به ارتفاع بسیار بزرگ و تنه بسیار قطور و شاخههای کوتاه گسترش یابد.
ریشه آدانسونیا به صورت غده ای رشد میکند و ابتدا ریشه رشد میکند و سپس تنه به صورت عرضی گسترش مییابد. به همین دلیل برای کاشت آدانسونیا در گلدان، باید از یک گلدان عمیق استفاده کرد. درخت آدانسونیا دیجیتاتا تنها درختی است که میتواند پوست آسیب دیده خود را بازسازی کند، زیرا تنه درخت مقدار قابل توجهی آب در خود ذخیره میکند. با این حال، اگر شما فضای کافی برای کاشت این درخت ندارید میتوانید آن را در گلدان بکارید تا اندازه آن کوچک تر شود و یا از آن بونسای تهیه نمایید.
در پاییز برگهای درخت به طور کامل میریزد و در اوایل زمستان درخت کاملا خفته است. در اوایل بهار رشد جدید شروع میشود و برگهای جدید شروع به رشد میکنند. برگها قابل خوردن هستند و تا حدودی شبیه اسفناج میباشند و مانند اسفناج خورده میشوند. درخت گلهای بزرگ سفیدی تولید میکند، میوهها تخم مرغی شکل هستند و یک پوسته سخت چوبی دارند که توسط کرکهای ریزی پوشیده شده اند.
درخت آدانسونیا دیجیتاتا در فصل زمستان تا دمای 1 درجه سانتی گراد را تحمل میکند. برای جوانه زنی و رشد درخت آدانسونیا دیجیتاتا آفتاب کامل نیاز است و درخت دمای زیر 18 تا 20 درجه سانتیگراد را دوست ندارد. زمانی که هوا در حال سرد شدن است باید درخت به داخل خانه منتقل شود و در یک نقطه با آفتاب کامل قرار بگیرد. درخت آدانسونیا دیجیتاتا نمیتواند سرما را تحمل کند و دمای زیر 1- درجه سانتیگراد برای درخت کشنده است.
این درخت در زمینهای سنگی با خاک های دارای زهکشی خوب رشد میکند. آبیاری دوبار در هفته برای درخت آدانسونیا دیجیتاتا کافی است، زیرا در طول فصل های بارانی، درخت در تنه خود آب ذخیره کرده است. در طول زمان خواب درخت، که از پایان تابستان تا بهار است آبیاری باید قطع شود، این درخت به خشکی مقاوم است.
کاشت بذر درخت آدانسونیا دیجیتاتا:
درخت آدانسونیا دیجیتاتا به آسانی از طریق بذر رشد میکند. ابتدا بذرها را به مدت 2 تا 6 ساعت در آب داغ قرار دهید. سپس بذرها را به عمق 6 میلی متر تا یک سانتی متر در یک خاک با زهکشی خوب مانند شن و ماسه رودخانه یا مخلوط پرلیت و ورمیکولیت بکارید. خاک را مرطوب نگه دارید ولی مواظب باشید خاک خیس نشود. دمای مناسب برای جوانه زنی بذر درخت آدانسونیا دیجیتاتا 20 تا 24 درجه سانتی گراد است. بذرها برای جوانه زنی به نور نیاز دارند. در شرایط مطلوب جوانه زنی در عرض یک هفته انجام میشود. زمانی که اندازه نهال ها به 5 سانتی متر رسید آن ها را به گلدان های فردی حاوی خاک شنی و مقداری کمپوست که به خوبی پوسیده شده است و مقداری پودر استخوان، منتقل کنید. زمانی که نهال به اندازه 40 تا 50 سانتی متر رسید میتوان آن را به زمین منتقل کرد. بذر درخت آدانسونیا دیجیتاتا را میتوان به طور مستقیم در زمین نیز کاشت. مکان کاشت باید دارای آفتاب کامل و خاک با زهکشی خوب باشد.
برای درختان آدانسونیا دیجیتاتا که در گلدان نگه داری میشوند از یک کود متوازن محلول استفاده کنید. یک قاشق غذاخوری کود NPK 20-20-20 را در 4 لیتر آب مخلوط کنید و نم نم به خاک اضافه نمایید. ماهی یک یا دوبار کوددهی به گیاه کافی است.
برای گیاهانی که در زمین کاشته شده اند، در بهار هر 20 روز یک بار به گیاه کود دهید. از کودهای غنی از پتاسیم که نیتروژن کمی دارند استفاده کنید.
نکته: فاصله کاشت بین درختان آدانسونیا دیجیتاتا 20 تا 30 متر میباشد.
منابع: