روش های کاشت و تکثیر ثعلب و خواص این گیاه

ثعلب‌ گیاهی‌ است‌ پایا و چندساله‌ و دارای‌ گلهای‌ خوشه‌ای‌ و برگهای‌ پهن‌، برگهای‌ تحتانی آن‌ به‌ نوک‌ باریک‌ و تیزی‌ منتهی‌ می‌شوند و برگهای‌ فوقانیش‌ معمولاً دارای‌ لکه‌هایی‌ به‌ رنگ‌ قهوه‌ای‌ است‌. گلهایش‌ صورتی‌ یا سفید با خطوط‌ و نقاط‌ بنفش‌ یا ارغوانی‌ است‌. رنگ‌ پوسته‌ غدد زیرزمینی‌ صورتی‌ و داخل‌ آن‌ سفید است‌. طعم‌ آن‌ کمی‌ شیرین‌، لزج‌ و کمی‌ تند است‌.

ثعلب به دو صورت گرده و پنجه ای بوده که ثعلب گرده قویتر و بهتر از پنجه ای می باشد. در اینجا به ثعلب پنجه ای پرداخته می شود.

گیاه شناسی ثعلب

ثعلب گیاهی پایا و دارای غده زیر زمینی منقسم به تقسیمات پنجه ای و ارتفاعی بین 25 تا 70 سانتی متر است. از مشخصات آن این است که برگ هایی به رنگ سبز تیره در سطح فوقانی ولی کمی غبار آلود در سطح تحتانی دارد، به علاوه لکه های قهوه ای رنگ در پهنک برگ آن دیده می شود.

گل های زیبا و گلی رنگ یا سوسنی و گاهی سفید رنگ آن که در فاصله ماه های اردیبهشت تا تیر ماه ظاهر می گردند، در آغاز وضع فشرده بر روی محور گل آذین سنبله دارند ولی پس از شکفتن، تغییر شکل داده ظاهر استوانه ای پیدا می کنند.

در براکته های زیر گل آن، 3 رگبرگ اصلی و در رگبرگ های آن، لکه هایی به رنگ ارغوانی یا بنفش تشخیص داده می شود. حالات غیر طبیعی مختلفی در اعضای این گیاه مخصوصا در نوع گل آذین و همچنین براکته های آن دیده می شود که خود امر تشخیص را گیاه مشکل می سازد. دارای ساقه راست و تو خالی می باشد.

زیستگاه و پراکنش ثعلب در ایران

ثعلب بیشتر در جنگل ها و چمن زار های مرطوب نواحی کوهستانی و در جایی که همیشه جریان آب وجود داشته باشد، یافت می شود.

ثعلب در ایران ، در آذربایجان، دیلمان، نواحی مرطوب کوه گلوزا، کوه های کردستان و الموت یافت می شود.

نیازهای اکولوژیکی ثعلب

آبیاری و کیفیت آب مورد استفاده از مهمترین عوامل رشد ثعلب می باشد. افراط در آبیاری بیش از عامل دیگری باعث از بین رفتن گیاه می گردد. ثعلب برای گل دادن به دمای 10 درجه سانتی گراد و در شب 24- 12 درجه سانتیگراد در روز نیاز دارد. در طول تابستان گیاه در دمای 23 درجه سانتی گراد قادر به زیست می باشد، با این حال نباید به مدت طولانی در معرض این دما قرار گیرد. نیاز خاکی گیاه هم باید تأمین شود.

به منظور حداکثر رشد هر دو هفته یک بار باید به خاک کود داده شود. کودهای کند آزاد شونده برای ثعلب به طور مؤفقیت آمیزی مورد استفاده قرار می گیرند. ثعلب برای رشد موفقیت آمیز نیاز به کود ازته دارد که باید مقداری به صورت پیش کاشت در خاک قرار گیرد.

روش های تکثیر گیاه ثعلب

تکثیر از طریق بذر

ثعلب با وجود اینکه دارای گل و تخم است جزو گیاهان هاگزا می باشد و از طریق غده زیر زمینی تولید مثل می نماید. ثعلب مقدار زیادی بذر تولید می‌کند. که این بذرها برخلاف گیاهانی چون ذرت و نخود فرنگی، هیچ آندوسپرمی و مواد غذایی ندارند. از این رو به آن بذر لخت نیز می‌ گویند. بنابراین، این بذرها در طبیعت بدون کمک قارچ‌ ها قادر به جوانه زنی نیستند. در حالی که در آزمایشگاه و در محیط رشد مصنوعی با مواد غذایی مورد نیاز می‌ توانند جوانه زنی داشته باشند.

ثعلب را می توان هم به طریق لقاح و هم به طریق غیر جنسی تکثیر کرد. چون از طریق بذر معمولاً گلهای مناسب و مرغوبی جهت تولید وسیع به وجود نمی آورند معمولاً ازدیاد به طریق غیر جنسی صورت می گیرد. که ثعلب را می توان به دو طریق زیر در گلخانه تکثیر و پرورش داد

تکثیر توسط قلمه

ثعلب را می توان با قلمه انتهایی تکثیر نمود. قلمه انتهایی معمولاً به طول 37- 30 سانتی متر بوده و باید دارای 12 برگ و چند ریشه هوایی باشد. قلمه ها را در گلدان و بدون استفاده از بستر کشت مخصوص می توان رویاند

تقسیم بوته

ثعلب را می توان با تقسیم بوته از پایه مادری نیز ازدیاد کرد. در این صورت باید بوته 6 پیاز کاذب داشته باشد، که محل برش ریزوم از بین سومین و چهارمین پیاز کاذب بوده و هر دو قسمت را به صورت گیاهانی مجزا در گلدان می کارند.

نکته :

ثعلب معطر یا orchis coriophoral

ثعلب معطر یکی از گیاهان خوراکی خودرو استان کرمانشاه با نام محلی سالمه (salmeh) از خانواده ثعلب می باشد.

تهیه پودر ثعلب

پودر ثعلب از غده های زیر زمینی این گیاه ثعلب تهیه می کنند. برای این کار، غده های مذکور را پس از خارج کردن از زمین به خوبی با آب می شویند سپس در آب جوش قرار می دهند تا بافت های آنها نرم شود، بعدا آنها را خشک نموده به مصارف تغذیه می رسانند.

ترکیبات شیمیایی و خواص درمانی ثعلب

ثعلب دارای 50 درصد مواد لعابی شبیه باسورین، هیدارت کربن شبیه صمغ عربی و غیر محلول در آب، 72 درصد آمیدون تغییر شکل یافته، 5 درصد مواد پروتیدی، 5 درصد قند، املاح معدنی نظیر کلرور سدیم و فسفات کلسیم و همچنین مقدار بسیار جزئی از اسانسی است که بر اثر خشک شدن عضو گیاه، به صورت کومارین تغییر شکل پیدا می کند.

جوشانده 18 گرم در هزار لیتر ثعلب، اثر مفرح و نرم کننده دارد و در رفع سرماخوردگی، اخلاط خونی، رفع حالات تحریکی و التهابی سینه یا دستگاه هضم و همچنین رفع نفریت، ورم مثانه و اسهال های ساده مفید واقع می شود. از دم کرده 50 تا 100 گرم آن در یک لیتر آب نوعی ژله به دست می آید که برای موارد مذکور و همچنین رفع ورم حاد روده و در تب های تیفوئید می توان استفاده نمود.

ثعلب را می توان با شیر یا جوشانده ها و کاکائو مخلوط نمود. ثعلب برای کسانی که معده حساس دارند و همچنین برای کودکان، غذای مناسبی به حساب می آید.

پودر ثعلب در تقویت جنسی، نازایی، آسم و سرفه، تقویت حافظه و اعصاب، توان از دست رفته بدن، فتق واریکوسل، ورم بیضه،درد های مفصلی، رشد عمومی بدن بکار می رود.

ریشه ثعلب یکی از قویترین گیاهان در ازدیاد اسپرم و نطفه است. افرادیکه به دلیل ضعف و کمبود اسپرم بچه دار نمی شوند بهترین داروی آنها ثعلب می باشد که در این زمینه معجزه می کند. پودر ثعلب 200 گرم، دارچین و زنجبیل از هر کدام 40 گرم و میخک 15 گرم با هم ترکیب کرده، یک الی سه وعده در روز با زرده تخم مرغ خام یا نیم بند یا در یک قاشق عسل مخلوط نموده و بخورند. البته تعیین عسل یا تخم مرغ بستگی به مزاج فرد مصرف کننده دارد.