گیاه زبان در قفا – راهنمای کاشت و خواص و مضرات

گیاه زبان در قفا  یکی از گیاهان دارویی است یک‌ساله، ایستا و به ارتفاع ۱۵ تا ۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد. ساقهٔ آن معمولاً منشعب و در قسمت بالا داراى کرک‌هاى غدّه‌اى است. برگ‌ها به رنگ سبز روشن، معمولاً کرک‌دار، منقسم، ۲ تا ۴ بار تقسیم شده (معمولاً سه بار) که بیشتر اوقات تقسیمات آن داراى قطعات رشته‌اى و باریک هستند.

 زبان در قفا دارای ۲۵۰ گونه است که شامل گیاهان یک ساله مقاوم و نیز چندساله علفی است. به طور معمول در ایران نوعی زبان در قفا به صورت وحشی می روید که نام علمی آن D. consolida است.

 زبان در قفا به عنوان گل بریدنی استفاده می شود. عمر پس از برداشت گل آن در آب طولانی و گاهی به بیش از دو هفته می رسد. آنچه امروز بیشتر کاشت می شود نوعی است که به آن زبان در قفای باغی گویند و نام علمی آن D. ajacis است و در انگلیس به آن Rocket larkspur گویند. ریشه های زبان در قفا اغلب افشان و گاهی گوشتی است. رنگ گل های آن قرمز، صورتی، بنفش، آبی و سفید است. در گلکاری این گیاه به صورت یک ساله کشت می شود. دارای رقم های پاکوتاه (۱۵ سانتی متر) و پابلند (۱۷۰ سانتی متر) است. گل ها به صورت سنبله یا خوشه بوده و هرگل دارای یک مهمیز طویل است و علت نام گذاری آن در فارسی به همین خاطر است. در انگلیسی انواع چند ساله را Delphinium و انواع یک ساله را Larkspur می نامند.

گلدهی

 در بهار و پاییز، زمانـی که هوا خنـک است گل می دهد ولی به مجـرد گرم شدن هوا گل دهی آن متوقف می شود. بنابراین در مکان های گرم فقط اوایل بهار یا پاییز گلدهی دارد. اگر شاخه های گل داده در بهار از پایین قطع شوند، پا جوش هایی حاصل می شود که پاییز گل خوبی می دهند.

نیازها

 زبان در قفا به خاکی با زه کشی خوب و پر از مواد هوموسی و آب زیاد نیاز دارد و مرتب باید آبیاری شود. با این وجود تا حدود زیادی به خشکی نیز مقاوم است. چنانچه خاک اسیدی باشد باید به آن آهک اضافه شود که باعث بهبود گلدهی آن می شود. این گیاه مخصوص نواحی سردسیری است و سرمای شدید زمستان را به خوبی تحمل می کند. مکان های آفتابی را ترجیح می دهد و بایددر محلی کشت شود که دست کم یک نیم روز آفتاب کامل باشد. به خاک سنگین حساس بوده در آن دچار پوسیدگی ریشه و طوقه می شود. در جاهایی که زمین یخ می زند در انواع چند ساله باید با ریختن کاه روی زمین، طوقه و ریشه ها را از خطر سرما محفوظ نگه داشت.

 دمای شبانه در دو ماه اول رشد نباید از ۱۰ درجه سانتی گراد بالاتر رود ولی پس از این مدت تا حد ۱۳ تا ۱۸ درجه سانتی گراد نیز قابل تحمل است .

افزایش

 با تقسیم بوته، قلمه و بذر افزایش می یابد. دمای مناسب جهت تندش بذر آن ۱۲ درجه سانتی گراد است. از زمان کاشت تا سبز شدن مدت زیادی (۱۵ –۳۰) روز بسته به گونه) طول می کشد. زمان کاشت بذر در انواع یک ساله اول بهار و در انواع چند ساله تیر، مرداد و یا شهریور ماه است. البته کاشت در اواخر تابستان بهتر از کاشت بهاره است. اگر بذرها در اول بهار در شاسی یا گلخانه کشت شود در همان سال گل می دهد ولی اگر در ماه های تیر و مرداد کاشت شود در سال بعد گل می دهد. در مناطق گرمسیری بذر آن در اوایل پاییز به محض خنک شدن هوا کاشته می شود. هم به صورت نشایی و هم به صورت مستقیم بذر کاری می شود. بهتر است رقم های چند ساله که رشد بیشتری دارند نشاء کاری و رقم های یک ساله که رشد کمتری دارند مستقیم کاشته شوند. خاک بستر بذر زبان در قفا گلخانه آمیخته ای از خاک باغچه، خاکبرگ پوسیده و ماسه یا شن ریز به مقدار مساوی است. در موقع نشاء کاری باید به دو نکته توجه کرد : الف) محل طوقه زیر خاک نرود، چون باعث پوسیدگی گیاه می شود. ب) قسمت انتهایی گیاه نباید بشکند، چون در این حالت انشعابات زیاد شده و گیاه حالت بوته ای پیدا می کند و خوشه های گل کوچک خواهند شد.

کاشت گل زبان در قفا (Delphinium)

گل زبان در قفا را باید در خاک های غنی با زهکشی خوب در آفتاب کامل و یا سایه جزیی کاشت. خاک های لومی برای کاشت گل زبان در قفا مناسب هستند. گل زبان در قفا در خاک های قلیایی تا خنثی به خوبی رشد می کند. اگر خاک اسیدی باشد می توان برای افزایش PH مقداری آهک به آن اضافه کرد. این گل باید در جایی کاشته شود که از بادهای قوی در امان باشد. گل زبان در قفا را در بهار می کارند، خاک را باید با مقداری کمپوست مخلوط کرد. بذرهای گل زبان در قفا را فروردین ماه در سینی نشا می کارند و آن ها را با لایه نازکی از خاک می پوشانند. زمانی که اندازه بوته ها به 4 یا 5 سانتی متر رسید آن ها را به زمین اصلی منتقل می کنند. وقتی اندازه نهال زبان در قفا به 30 سانتی متر رسید یک داربست در کنار بوته آن قرار می دهند. می توان از یک میله چوبی به عنوان داربست استفاده کرد. خاک نباید خشک شود، این گیاه نسبت به بیشتر گل ها طاقت زیادی در تحمل کم آبی دارد ولی در نفاط خشک و کم آب، گل های آن طراوت و شادابی خود را از دست می دهند. اگر در تابستان بارش باران در طول هفته کمتر از یک اینچ باشد باید به گیاه آب داده شود و خاک باید مرطوب نگه داشته شود. برای این که خوشه های زبان در قفا کیفیت خوبی داشته باشند، زمانی که اندازه آن ها به 8 سانتی متر رسید شاخه ها را تنک کنید. 2 یا 3 شاخه از گیاهان جوان و 5 تا 7 شاخه از گیاهانی که به خوبی تثبیت شده اند را جدا کنید. هر دو یا سه هفته به بوته های گل زبان در قفا کود مایع بدهید. گل های پژمرده شده و یا گل هایی که در حال پژمرده شدن هستند را از شاخه جدا کنید. زمانی که اندازه گل زبان در قفا به میزان مورد نظر رسید آن ها را باید از بوته جدا کرد تا گل های کوچک تر رشد کنند. گل زبان در قفا در روزهای سرد هم زنده می ماند.

آفات گل زبان در قفا

حلزون ها و مارها به این گل آسیب می رسانند، همچنین این گیاه مستعد مبتلا شدن به کنه نیز می باشد.

بیماری های گل زبان در قفا شامل کپک های پودری، سوختگی، لکه های باکتریایی و قارچی، خاکستری شدن گل ها، پوسیدگی تاج و ریشه، پوسیدگی سفید، سیاه شدن برگ ها، زنگ و زنگ سفید می باشد.